BORIS KOŽEMJAKIN: Mora se stvoriti ambijent za ljude koje žele čuti i upoznati Jevreje bez predrasuda

Prva Jevrejska zajednica u Bosni i Hercegovini formirana je 1565. godine na prostoru gdje se danas nalazi Muzej Jevreja gdje je i sagrađen prvi Jevrejski hram.

Najveći Jevrejski hram je bio ujedno i najveća sefardska sinagoga, danas je to Bosanski kulturni centar što starije Sarajlije i znaju. Ona je darovana gradu Sarajevu nakon Drugog svjetskog rata zbog toga što je broj Jevreja bio minimalan  i nije bilo mogućnosti za njenu obnovu. Danas je njena uloga samo za kulturne svrhe. Prije nekoliko godina, jevrejska zajednica proslavila je i značajno obilježila 450 godina boravka na ovim prostorima.

Boris Kožemjakin, predsjednik Jevrejske opštine Sarajevo u razgovoru za dobarportal.net ističe kako Jevrejska opština u Sarajevu broji oko 430 članova i da broj članova često varira upravo zbog toga što mnogi pripadnici ove zajednice nisu Jevreji.

“U Bosni i Hercegovni postoji šest Jevrejskih opština i to u Sarajevu, Tuzli, Zenici, Mostaru, Banjoj Luci i Doboju te ove opštine čine jedinstvenu Jevrejsku zajednicu što znači da ne postoje podjele unutar iste. Za vrijeme posljednjeg rata u Bosni i Hercegovni, Jevreji su dali veliki doprinos i pomoć građanima Sarajeva i pokazali solidarnost”, kaže Boris Kožemjakin.

Dodaje kako je Jevrejsko kulturno-prosvjetno i humanitarno društvo “La Benevolencija” osnovano još davne 1892. godine, ne samo od Jevreja nego i od drugih naroda te da je najstarije društvo ove vrste u Bosni i Hercegovini koje i danas postoji i radi. Navodi kako je u toku posljednjeg rata “La Benevolencija”  bila i najaktivnija u humanitarnom radu jer se više nije moglo kulturno i prosvjetno djelovati.

“Radili su na evakuaciji stanovništva i svih građana koji nisu samo bili Jevreji. Oko hiljadu Jevreja je izašlo iz države za vrijeme posljednjeg rata. Kada je riječ od  drugim narodma, sa Jevrejima je još zajedno izašlo preko tri hiljade ljudi. Poslije rata,  “La Benevolencija” se samo posvetila humanitarnom radu donošenjem svega onoga što je bilo potrebno građanima Sarajeva za preživljavanje od hrane, obuće, lijekova… Ova organizacija je bila jedna od glavnih koji su snadbijevali  sarajevske bolnice lijekovima. Ovo su radili iz želje i ljubavi da pomognu svojih sugrađanima koji su bili u potrebi i zbog toga što ovu državu smatraju također svojom državom”, govori predsjednik jevrejske opštine Sarajevo.

Naš sagovornik posebno je istakao važnost bosanskohercegovačkih Jevreja.

“Ljudi često griješe kada govore sarajevski Jevreji ili Jevreji u Bosni i Hercegovini, mi smo bosanskohercegovački Jevreji, jer smo ovdje došli prije otprilike 500 godina i dio smo ovog društva. “La Benevolencija” danas njeguje kulturu Jevrejskog naroda i stipendira mlade i obrazovanje ljude koji su ključ uspjeha jedne zajednice. Svi mladi ljudi sa novim i progresivnim idejama i koji žele učiniti korak više se mogu prilključiti radu ove organizacije”, naglašava Boris Kožemjakin.

Bosanskohercegovački Jevreji dijele istu sudbinu sa ostalim narodima u ovoj državi i također sarađuju sa ostalim vjerskim zajednicama i njihovim društvima vrlo dobro i uspješno, ali su ipak i dalje marginalizirani i prihodi, a donacije koje dobiva ova zajednica, vrlo su poražavajuće.

“Stereotipi sa kojima se susreću bosanskohercegovački Jevreji, a i općenito vezuju za Jevreje su to da su škrti, lihvari i raznorazni epiteti i to je nešto protiv čega se treba boriti. Ova zajednica ne osjeti veliki problem sa antisemitskim ispadima ali ipak ljudi često povezuju bosanskohercegovačke Jevreje sa  trenutačnom situacijom u Izraelu što je velika greška jer oni ne utiču na izraelsku politiku. Upravo zbog toga se mora stvoriti ambijent u gradu za ljude koje žele čuti i upoznati Jevreje bez predrasuda. A to mogu uraditi kroz predavanja, na školskim časovima kroz obrazovanje”, priča naš sagovornik.

Navodi da vjersku funkciju, odnosno obavljanje molitvi vrši hazan ili predmolitelj, koji ujedno i vrši edukaciju mladih ljudi o jevrejskoj kulturi, historiji i tradiciji.

“Ova zajednica od 1968. godine nema zvaničnog rabina. Jedini koji se školovao za ovu funkciju bio je Elieza Papo koji je otišao u Izrael i trebao se vratiti 1992. godine nakon završenog studija da se vrati u Sarajevo međutim zbog ratnih dešavanja u Bosni i Hercegovinibio je spriječen. Ova zajednica iako nema rabina imaju vjerski život”, riječi su predsjednika jevrejske opštine Sarajevo.

Dodaje da unutar jevrejske opštine Sarajevo imaju grupe za mlade, odnosno “Omladinsku organizaciju” i “Studentsku organizaciju”.

“Radimo na dva segmenta, prvi segment je direktano za djecu  uzrasta od 3 godine do 15 godina.Od 15 godine se uključuju u omladinski rad kada i dobivaju svoj vlastiti identitet da se kroz kulturu,tradiciju i historiju jevrejskog naroda edukuju u tom smislu da bi mogli da shvate svoj vlastiti jevrejski identitet”, kaže Boris Kožemjakin.

Prema njegovim riječima, u jevrejskoj zajednici u Sarajevu 99 posto brakova su mješoviti brakovi pa su i djeca podijeljena u svom razmišljanju.

“Ta djeca na neki način trebaju da dobiju svoj identitet i oni koji  odluče da prođu kroz nedjeljnju školu, smatramo da žele da imaju jevrejski identitet kao i njihovi roditelji, ali djeca trebaju sami da ga steknu jer je to slobodna volja svakog čovjeka.  Zbog toga djeca od 15 do 18 godina trebaju da prime i oblikuju svoj identitet i da shvate da li u budućnosti žele ili ne žele da se identificraju kao Jevreji”, ističe naš sagovornik.

Mladin nakon napunjenih 18 godina, kao studenti imaju svoj “Studentski klub”.

“Taj klub se bavi različitim aktivnostima i sarađuje sa vladinim i nevladinim organizacijama te pokušava da artikulira obrazovanje drugih o jevrjestvu da bi lakše komunicirali i da bi bili lakše integrisani u bosanskohercegovačko društvo mladih ljudi i da bi bili prepoznati kao Jevreji”, priča Boris Kožemjakin.

Najveću i najznačajniju podršku ova zajednica imala je od Općine Centar, iako članovi ove zajednice žive u svim općinama Grada Sarajeva.

“Svi bi trebali imati moralnu obavezu podržati ovu zajednicu u mnogim aktivnostima. Vjerska zajednica je odvojena od države i nema neke stalne pomoći nego po određenim projektima na koje se konkuriše i tako se izdvajaju sredstva”, kaže predsjednik Jevrejske opštine Sarajevo.

Jedan od projekata ove zajednice je bio da se djeca u školama u Općini Stari Grad informišu o tome i da im se daju osnovni postulati obrazovanja o tome ko su Jevreji.

“Desio se apsurd da djeca i mladi ne znaju mnogo o Jevrejima, nisu nikada posjetili Jevrejsku opštinu, Jevrejski muzej, a samim tim se ni u školama ne uči o tome. Ne uči se mnogo ni o holokaustu koji se desio nad Jevrejima tokom Drugog svjetskog rata. Ova zajednica je bila mišljenja da barem jedan ili dva školaska časa i izdvoje seriju predavanja koja bi se ticala učenika osnovnih škola također i sa većim  naglaskom na srednje škole jer to zaslužuje veću pažnju”, potcrtava naš sagovornik.

Dodaje kako je navedeni projekat bio urađen i da ga je ova zajednica predala na konkurs dvije godine za redom, međutim oba puta su bili odbijeni, iako sredstva za ovaj projekat nisu bila velika.

“Zbog toga ova zajednica se nalazi na margini i ignorisani su od stuktura vlasti.Veliki su problemi ove zajednice međutim kroz ulaganje velikog truda i rada ljudi unutar ove zajednice oni ipak opstaju”, zaključuje Boris Kožemjakin, predsjednik jevrejske opštine Sarajevo, koji nam je bio divan domaćin.

Nakon ugodnog i prijatnog razgovora, posjetili smo sinagogu i dočaran nam je i izgled molitve. Također, posjetili smo i Muzej Jevreja te se upoznali sa historijom dolaska Jevreja na ova područja do danas. U muzeju smo mogli vidjeti veoma važne i ugledne historijske ličnosti, pisce i sve one koji su doprinijeli razvoju udaizma na ovim prostorima.

Ova priča nam šalje jasnu poruku o tome kako suživot u Bosni i Hercegovni treba funkcionisat i da svaki građanin i svaka zajednica mora biti jedanako tretirana i da nikad ne zaboravimo svoje komšije.

A mladi ljudi imaju obavezu posjećivati kulturna nasljeđa i interesovati se o njima, posjećivati muzeje i nikad ne zaboravit na suživot sa ostalim građanima. 

Autor: Nejla Emšo

Bilješka o autoru: Nejla Emšo rodena je 12.05.1999. u Sarajevu. Studentica je Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Sarajevu na Odsjeku za socijalni rad.